خشکی پوست که با عنوان Xeroderma هم شناخته می‌شود، یک وضعیت شایع است؛ بسیاری از مردم در سراسر جهان در مقطعی از زندگی خود با خشکی پوست مواجه می‌شوند. این وضعیت به خشن، خارش‌دار و پوستهپوسته شدن پوست منجر می‌شود. در این مطلب به علائم، علل و راهکارهای بهبود این شرایط می‌پردازیم.
علائم خشکی پوست
خشکی پوست می‌تواند به صورت حاد یا مزمن بروز کند و در بیشتر موارد موقتی یا فصلی است برای مثال ممکن است فقط در زمستان دچار آن شویم. محل ایجاد خشکی هم از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
علائم و نشانه‌های خشکی پوست ممکن است بر اساس سن، وضعیت سلامتی، رنگ پوست، محیط زندگی و قرار گرفتن در معرض نور خورشید متفاوت باشند و عبارتند از:
- احساس کشیدگی در پوست
- زبر بودن در ظاهر و لمس
- خارش
- پوستهپوسته شدن (از خفیف تا شدید)
- خطوط ریز یا ترک
- تغییر رنگ به قرمز در پوست‌های سفید و به خاکستری در پوست‌های سیاه و قهوه‌ای
- ترک‌های عمیق که ممکن است خونریزی کنند
علل ایجاد خشکی پوست
خشکی پوست به دلیل کاهش چربی٬های پوست و از دست دادن آب از لایه بیرونی پوست پیش می‌آید و ممکن است به دلایل زیر باشد:
- استحمام و شستوشوی بیش از حد: استحمام و دوش گرفتن با آب داغ یا برای مدت طولانی یا شستوشوی بیش از حد پوست
- آب و هوا: زندگی در مناطق با آب و هوای سرد، بادخیز یا کم‌رطوبت
- گرما: شومینه، بخاری، سیستم گرمایش مرکزی و موارد مشابه که می‌توانند به کاهش رطوبت محیط منجر شوند
- قرار گرفتن در معرض تابش شدید آفتاب
- استفاده از شوینده‌های قوی پوست
- بعضی شغل‌ها: به دلیل تماس با مواد تحریک‌کننده، مثل مواد شیمیایی مورداستفاده در آرایشگاه‌ها
- بعضی شرایط و بیماری‌ها: بعضی بیماری‌ها مثل کم‌کاری یا پرکاری تیروئید و بعضی مشکلات پوستی، مثل اگزما و پسوریازیس
- کم‌آبی بدن: که در بیشتر موارد ناشی از تعریق زیاد و مصرف ناکافی آب است
- سوء تغذیه: مرتبط با کمبود ویتامین‌های A و D، روی یا آهن
- بعضی از داروها و درمان‌ها
چه کسانی بیشتر در معرض خشکی پوست قرار دارند؟
هر کدام از ما ممکن است دچار خشکی پوست شویم، اما شرایط زیر احتمال بروز این مشکل را بیشتر می‌کنند:
- سن بالای چهل سال، چرا که با افزایش سن، پوست چربی‌های مورد‌نیاز برای حفظ آب و رطوبت آن را کمتر تولید می‌کند.
- مشاغلی که به واسطه آن‌ها دست با سیمان یا خاک در تماس است یا مشاغلی که لازمه آن‌ها تماس درازمدت پوست با آب است، مثل آرایشگری
- شنا کردن مکرر در آب دارای کلر
تشخیص خشکی پوست
برای تشخیص خشکی پوست، پزشک معالج بعد از شنیدن شرح‌حال و معاینه، درباره سابقه پزشکی ما سوال می‌پرسد. همچنین ممکن است پرسش‌هایی درباره زمان شروع مشکل خشکی پوست، عوامل موثر در بهبود یا وخامت آن، عادات استحمام و رویکرد ما در مراقبت از پوستمان مطرح کند.
پزشک ممکن است برای تشخیص علت خشکی پوست آزمایش‌هایی را هم درخواست کند تا متوجه شود آیا خشکی پوست به دلیل یک بیماری مثل کم‌کاری تیروئید ایجاد شده است یا نه.
درمان خشکی پوست
خشکی پوست در بیشتر موارد با ایجاد بعضی تغییرات در سبک زندگی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود، بهبود پیدا می‌کند و اگرپوست بسیار خشکی داشته باشیم، پزشک ممکن است یک محصول مرطوب‌کننده را که بر اساس نیازهای پوست ما فرموله (ساخته) شده است، توصیه کند.
اگر یک بیماری پوستی دیگر عامل خشکی پوست باشد، پزشک برای درمان آن بیماری دارو تجویز می‌کند، اگر پوست خشک ما دچار خارش باشد، ممکن است لازم باشد از لوسیون‌های حاوی کورتیکواستروئید (کورتون) استفاده کنیم و اگر پوست ما ترک داشته باشد، پزشک ممکن است برای جلوگیری از عفونت، پانسمان مرطوب را تجویز کند.
چگونه به بهبود خشکی پوست خود کمک کنیم؟
انجام کارهای زیر می‌تواند به حفظ رطوبت و سلامت پوست ما کمک کند:
• مرطوب نگه داشتن پوست: چند بار در طول روز از مرطوب کننده استفاده کنیم، به خصوص زمانی که احساس می‌کنیم پوستمان خشک است و بعد از شستوشوی دست یا استحمام ( و در حالی که هنوز پوستمان مرطوب است.) درمورد این که کدام محصولات پوستی برای مرطوب نگهداشتن پوست ما مناسبند، می‌توانیم از پزشک معالج خود راهنمایی بگیریم.
• استفاده از آب ولرم (نه داغ) و کاهش مدت استحمام
• استفاده از صابون‌های مرطوب‌کننده بدون عطر که منجر به ایجاد حساسیت نمی‌شوند، برای شستن دست
• استفاده از پاک کننده‌های غیر صابونی برای استحمام و استفاده از صابون فقط در نواحی مورد نیاز مثل زیر بغل و کشاله ران
• مرطوب نگهداشتن هوا با دستگاه بخور یا سایر موارد
• استفاده از موادی که با پوست سازگاری بیشتری دارند، مثل الیاف طبیعی (از جمله پارچه‌های نخی) و شوینده‌های بدون عطر و رنگ برای شستن لباس‌ها
• تسکین خارش با قرار دادن یک پارچه تمیز، خنک و مرطوب روی محل خشکی پوست
پیشگیری از خشکی پوست
با رعایت نکات زیر هم می‌توانیم به حفظ رطوبت پوست خود کمک کنیم:
- استفاده از مرطوب‌کننده؛ مرطوب‌کننده‌ها به سلامت سد محافظ پوست کمک می‌کنند و بهتر است در طول روز از آن‌ها به ویژه برای مرطوب کردن دست‌ها استفاده کنیم. ضمن این‌که قبل از خروج از منزل، حتی در روزهای ابری، از مرطوب کننده حاوی ضد آفتاب یا ضد آفتاب با SPF حداقل ۳۰ استفاده کنیم و ضدآفتاب را هر دو ساعت یک بار تمدید کنیم.
- کاهش مدت تماس با آب و استفاده از آب ولرم (نه داغ) به ویژه هنگام استحمام و دوش گرفتن
- استفاده از صابون‌های مرطوب کننده بدون اسانس و شوینده‌های غیر صابونی ملایم
- پوشاندن پوست در آب‌و‌هوای سرد و در زمان وزش باد، با استفاده از دستکش و شال و کلاه
- محافظت از دست‌ها با دستکش مناسب موقع تماس دست با شوینده‌های قوی یا فعالیت‌هایی که می‌توانند به خشکی پوست منجر شوند مثل باغبانی
- آبکشی و مرطوب کردن پوست بعد از شنا (به‌ویژه بعد از شنا در استخرهایی که میزان کلر آب آن‌ها زیاد است)
- مصرف مایعات کافی؛ در طول روز به میزان کافی نوشیدنی‌های بدون کافئین بنوشیم تا آب کافی به تمام بافت‌های بدن، از جمله پوستمان برسد.
به طور کلی با وجود شیوع این مشکل، رعایت نکات مطرح شده در این مطلب به ما در پیشگیری از این مشکل و بهبود آن در بسیاری از موارد کمک می‌کند. تهیه وتنظیم دکتر راضیه پیربوداقی
منابع: ncbi, mayoclinic