زوال یک مدینه فاضله: از گاگارین تا کریکالف!
✍️علی مرادی مراغه ای
✅امروز ۱۹ اسفند زادروز «یوری گاگارین» نخستین فضانورد جهان بوده در ۱۹۳۴م.
در دوران جنگ سرد، چپ ها همیشه در بحث با مخالفان خودشان وقتی شروع به شرح دستاوردهای مشعشع اتحاد جماهیر شوروی می کردند همیشه یوری گاگارین در راس آن افتخارات بود.
«یوری گاگارین» نخستین فضانورد روسی بود اما از آخرین فضانوردِ نگونبخت روسی کمتر کسی می داند.
فیلم «سرگئی و سرگئو» در مورد آخرین فضانورد روسی است…
♦️فیلم سرگئی و سرگئو (Sergio & Sergei) یک درام کوبایی محصول سال ۲۰۱۷ به کارگردانی ارنستو داراناس است که برای بهترین فیلم خارجی زبان در نود و یکمین دوره جوایز اسکار انتخاب شد، اما اینها و یا جلوه های بصری این فیلم برای من مهم نبوده، برای من داستان فیلم مهم بود که در آن:
سرگئی کریکالف فضانورد روسی به فضا می رود و پنج ماه بعد که می خواهد به زمین برگردد، سیستم اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۹۱م فروپاشیده و دیگر وجود ندارد و پایگاه فضایی بایکونور که او از آن جا به فضا پرتاب شده، اکنون جزو کشور قزاقستان شده است…!
♦️بلی! سفینه روسی در فضا مانده و نمی داند کجا بنشیند؟!
فضانورد بی صاحب مانده و به سرنوشت خود رها شده!
این یعنی تلاقی اوج تراژدی و اوج طنز…!
♦️فضانوردِ سرگردان در سکانسی می کوشد آن پرچمِ سرخِ داس و چکش را در ایستگاه فضایی نصب کند اما نمی داند که آن پرچم در روی زمین به چه سرنوشت اسف انگیزی گرفتار شده!
آن سیستم در رقابت با غرب فخر می فروخت حتی زودتر از غرب به فضا رفت اما در روی زمین مسطح و هموار سقوط کرد!
بسا سرنوشتِ شومِ انسانها و نظامهایی که چون بندبازان و پهلوانان، با موفقیت بر روی طنابها راه می روند اما در روی زمین مسطح و هموار سقوط می کنند و چه سقوطِ دردناکی…!؟
♦️اما جدا از این فیلم سینمایی، در خبرها خواندم که اتحاد جماهیر شوروی، پول برگرداندن این فضانورد به زمین و جایگزین کردنش با یک مهندس پرواز دیگر را نداشت، این فضانورد نگون بخت، آنقدر ماند تا اینکه ناخواسته رکورد اقامت در فضا را شکست!
او با خطر سرطان ناشی از پرتوهای کیهانی، از بین رفتن عضلات و … روبرو بود ولی مقامات شوروی به او می‌گفتند فعلا پول نداریم!.
نهایتا بعد از فروپاشی اتحاد شوروی و با فروختن صندلی پرواز به آلمان به قیمت ۲۴ میلیون دلار برای اعزام یک مهندس پرواز آلمانی به ایستگاه میر، این فضانورد نگونبخت بالاخره توانست به زمین برگردد.
♦️وقتی به اینجای فیلم رسیدم که فضانورد بیچاره در فضا سرگردان و بی صاحب مانده، یادِ خاطرات سفر یکی از دوستانم افتادم که در اواخر حکومت اتحاد جماهیر شوروی به آنجا رفته بود یعنی درست در همان زمانی که طفلکی سرگئی کریکالف فضانورد به فضا پرتاب شده بود…
این دوستم می گفت هر چقدر بیشتر در مسکو و شهرهای دیگر می گشتم، احساس می کردم که هیچ چیز سرجایش نیست!
می گفت حتی میزبان من که مرا به جاهای مختلف می برد هر موقع از ماشینش پیاده می شدیم، حتی برف پاک کن های ماشین را هم در می آورد و در داخل ماشین قایم می کرد، می گفت مردم رحم نمی کنند حتی اینها را هم می دزدند…!
مصداق سخن سعدی است که:
منجمی به خانه در آمد. یکی مرد بیگانه را دید با زن او به هم نشسته. دشنام و سقط گفت و فتنه و آشوب خاست. صاحبدلی که بر این واقف بود، گفت:
تو بر اوج فلک چه دانى چیست
چون ندانى که در سرایت کیست
و یا بقول مولوی آن سیستم شبیه:
ظاهرت، چون گور کافر پر حلل
وز درون، قهر خدا عز و جل
♦️آن سیستم با فن آوریهای نظامی خیره کننده و موشک ها قاره پیما، نیمی از قاره اروپا را فتح کرده بود اما دریغ از ساختن یک یخچال خوب یا حتی یک جفت کفش خوب!